Ocenianie pracowników to bardzo odpowiedzialne zadanie dla każdego przedsiębiorstwa. Nieumiejętne zarządzanie zasobami ludzkimi może doprowadzić do większych szkód niż potencjalne korzyści, które firma mogłaby osiągnąć. Osoba oceniająca musi być obiektywna i dobrze zorientowana w celach, jakości wykonywaj przed pracowników pracy. Często do czynienia mamy jednak z subiektywizmem i różnego typu błędami.
W procesie oceniania stykamy się z wieloma błędami, które podzielić można na dwie grupy - błędy techniczne i psychologiczne. Skupimy się w tym artykule na temat tych drugich. Do czynienia mamy z różnymi efektami, które wpływają w większym i mniejszym stopniu na to, jak postrzegamy innych współpracowników. Wyróżniamy:
- Efekt faworyzowania – polega on na lepszym ocenianiu osób, które bardziej lubimy i z którymi mamy lepsze relacje. Gorzej postrzegane są osoby, których zachowania, charakter nie odpowiadają przełożonemu.
- Efekt hierarchii – wyższe oceny stawiane są osobom, które są wyżej w hierarchii służbowej.
- Efekt „aureoli” - inna nazwa to „efekt halo”. Polega on na ocenianiu ludzi przez pryzmat jednej wyróżniającej się cechy pozytywnej, czyli na przykład osoby atrakcyjne wyglądem postrzegane są jako bardziej uczciwe.
- Efekt Horna – ma on antagonistyczne znaczenie do poprzedniego, efektu „aureoli”. Polega on na uogólnianiu oceny pracownika z uwagi na jego negatywną cechę, czyli np. spóźniające się osoby traktowani są gorzej nawet w innych kategoriach oceny.
- Efekt etykietowania – przypisuje się osobom stałe cechy, na podstawie pojedynczych zachowań i pochopnych ocen, np. jedno spóźnienie oznaczać może, że osoba jest traktowana jako notorycznie spóźniająca się.
- Efekt atrybucji – na podstawie cech osoby, z którą porównuje się oceniającego, wymusza się na pracowniku podobnych zachowań.
- Efekt projekcji – osoby, z którymi wiąże się jakieś nadzieje, która przypominają nas samych, lepiej się traktuje i ocenia.
- Efekt konfabulacji – ten błąd występuje bardzo często wtedy, gdy danego pracownika nie znamy dobrze, oceniający może posłużyć się pewnymi stereotypami lub cechami osób podobnych.
- Efekt potrzeb firmy – polega na ocenianiu osób w taki sposób, aby uzasadnić jak traktowane są osoby w przypadku awansów, zwolnień.
- Efekt pierwszego wrażenia – pierwsze błędy i sukcesu wpływają na ocenę w sposób silniejszy niż ostatnie poczynania.
- Błąd Pigmaliona – pracodawca w momencie, gdy uważa, że jego podwładni są leniwi, nieodpowiedzialni, tacy się staną prędzej czy później.
Błędy w ocenianiu istniały, istnieją i będą istnieć. Aby je wyeliminować trzeba mieć świadomość jakie są najczęściej powielane oraz odpowiednio przeszkolić osoby, które takich ocen będą dokonywać. Tak jak wspomniano wcześniej, błędna ocena prac ma wpływ na funkcjonowanie całej firmy, ponieważ motywacja pracowników wpływa na jakość produktów czy usług oferowanych przez przedsiębiorstwo.